Tiêu chảy khó chữa do khối u tiết chất VIP ở trẻ em: thách thức trong chẩn đoán và điều trị

Tóm tắt

Đặt vấn đề: VIPoma là một loại khối u thần kinh nội tiết sản xuất peptide vận mạch đường ruột (vasoactive intestinal peptide, VIP). VIPoma gây tiêu chảy phân nước và hạ kali máu, thường ghi nhận ở người bệnh người lớn có bệnh về tuyến tụy. Tuy nhiên, ở trẻ em, sự xuất hiện của u VIPoma có nguồn gốc từ tuyến tụy là cực kỳ hiếm gặp. Thay vào đó, các triệu chứng trên thường liên quan nhiều hơn đến các khối u thần kinh nội tiết tiết ra VIP, thường nằm ở vùng sau phúc mạc hoặc trung thất.

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Tất cả các bệnh nhi được chẩn đoán VIPoma tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 trong khoảng thời gian từ tháng 01/2017 đến tháng 11/2024. Báo cáo hồi cứu, mô tả loạt ca.

Kết quả: Chúng tôi ghi nhận có 6 trường hợp trẻ em bị tiêu chảy phân nước mạn tính, hạ kali máu không đáp ứng với nhịn ăn và dinh dưỡng đường tĩnh mạch hoàn toàn do u VIPoma được chẩn đoán qua siêu âm và chụp cắt lớp. Thời gian phát hiện bệnh từ 10 ngày đến 6 tháng. Tuổi của người bệnh từ 5 tháng đến 15 tuổi. Tỉ lệ nữ so với nam là 1:2. Cả 6 trường hợp đều có huyết áp bình thường, triệu chứng mặt đỏ bừng và đổ mồ hôi cũng không điển hình. Kết quả giải phẫu bệnh xác định 2 trường hợp là u nguyên bào hạch thần kinh dạng nốt di căn hạch, 1 trường hợp là u nguyên bào thần kinh loại biệt hóa kém, 1 trường hợp là neuroblastoma loại đang biệt hóa nhóm thuận lợi, 1 trường hợp là u lành hạch thần kinh và 1 trường hợp là u thần kinh nội tiết biệt hóa rõ Grade 2 phù hợp với VIPoma. Sau khi phẫu thuật cắt bỏ khối u, tình trạng tiêu chảy đã được giải quyết, tình trạng mất cân bằng nước và điện giải đều trở lại bình thường.

Kết luận: VIPoma thường biểu hiện với tiêu chảy là triệu chứng lâm sàng duy nhất. Khi gặp trẻ em bị tiêu chảy phân nước kéo dài không rõ nguyên nhân, cần tiến hành đánh giá toàn diện đường tiêu hóa cùng với siêu âm bụng hoặc chụp CT scan để xác định xem có khối u tân sinh ẩn dưới hay không.

Từ khóa: tiêu chảy, polypeptide vận mạch đường ruột, u tụy, u thần kinh nội tiết, u nguyên bào thần kinh, u trung thất.

Intractable diarrhea caused by VIP-Secreting tumor in children: challenges in diagnosis and treatment

Nguyen Kim Van Hiep, Dinh Viet Hung

Children’s Hospital 1

Abstract

Introduction: VIPomas are neuroendocrine tumors that produce vasoactive intestinal peptide (VIP). In adults, VIPomas typically cause watery diarrhea, hypokalemia, associated with pancreatic disease. However, in children, VIPomas arising from the pancreas are extremely rare. Instead, those symptoms are more often associated with neuroendocrine tumors that secrete VIP, which are usually located in the retroperitoneum or mediastinum.

Patients and Methods: Retrospective case series describing all pediatric patients diagnosed with VIPoma at Children’s Hospital 1 from January 2017 to November 2024.

Results: There were 6 children with chronic watery diarrhea and hypokalemia unresponsive to fasting and complete parenteral nutrition due to VIPoma tumors diagnosed through ultrasound and CT scan. The time from onset to diagnosis ranged from 10 days to 6 months. Patient ages ranged from 5 months to 15 years. The female and male ratio was 1:2. All 6 cases had normal blood pressure, and the symptoms of flushing and sweating were also atypical. Histopathological examination confirmed that 2 cases were nodular ganglioneuroblastoma with lymph node metastasis, 1 case was poorly differentiated neuroblastoma, 1 case was differentiating neuroblastoma belonging to favorable group, 1 case was benign ganglioneuroma and 1 case was Grade 2 well-differentiated neuroendocrine tumor consistent with VIPoma. After surgical removal of the tumor, the diarrhea resolved, and both water and electrolyte imbalance returned

to normal.

Conclusions: VIPoma often presents with diarrhea as the only clinical symptom. When encountering children with prolonged watery diarrhea of unknown cause, a comprehensive evaluation should be performed along with an abdominal ultrasound or CT scan to determine whether there is an underlying neoplastic tumor.

Keywords: diarrhea, vasoactive intestinal polypeptide, pancreatic tumor, neuroendocrine tumor, neuroblastoma, mediastinal tumor.

Tài liệu tham khảo

1. Yeh, P.J., et al., Rare Cases of Pediatric Vasoactive Intestinal Peptide Secreting Tumor With Literature Review: A Challenging Etiology of Chronic Diarrhea. Front Pediatr, 2020. 8: p. 430.
2. Deng, G. and L. Jin, The effects of vasoactive intestinal peptide in neurodegenerative disorders. Neurological research, 2017. 39(1): p. 65-72.
3. Angelousi, A., et al., Diagnostic and Management Challenges in Vasoactive Intestinal Peptide Secreting Tumors: A Series of 15 Patients. Pancreas, 2019. 48(7): p. 934-942.
4. Siddappa, P.K. and S.S. Vege, Vasoactive intestinal peptide–secreting tumors: a review. Pancreas, 2019. 48(9): p. 1119-1125.
5. Kumar, A., J. Sidhu, and A.S. Goyal, StatPearls Publishing. Treasure Island, FL, USA, 2020.
6. Quak, S., et al., Vasoactive intestinal peptide secreting tumours in children: a case report with literature review. Journal of Paediatrics and Child Health, 1988. 24(1): p. 55-58.
7. Decarolis, B., et al., Treatment and outcome of ganglioneuroma and ganglioneuroblastoma intermixed. BMC cancer, 2016. 16: p. 1-11.
8. Iida, Y., et al., Watery diarrhoea with a vasoactive intestinal peptide-producing ganglioneuroblastoma. Archives of Disease in Childhood, 1980. 55(12): p. 929-936.
9. Bourdeaut, F., et al., VIP hypersecretion as primary or secondary syndrome in neuroblastoma: A retrospective study by the Société Française des Cancers de l’Enfant (SFCE). Pediatric blood & cancer, 2009. 52(5): p. 585-590.
10. Hussein, M.S., et al., Etiology, Assessment and Management of WDHA (Watery Diarrhea, Hypokalemia, and Achlorhydria) and VIPoma. Journal of Pharmaceutical Research International, 2021. 33(56B): p. 69-75.
11. Murphy, M., A. Sibal, and J. Mann, Persistent diarrhoea and occult vipomas in children. BMJ, 2000. 320(7248): p. 1524-1526.
12. Swift, P., S. Bloom, and F. Harris, Watery diarrhoea and ganglioneuroma with secretion of vasoactive intestinal peptide. Archives of Disease in Childhood, 1975. 50(11): p. 896-899.
13. LeLeiko, N.S., M.S. Gee, and P.M. Sadow, Case 13-2010: An 18.5-Month-Old Girl with Watery Diarrhea and Poor Weight Gain. New England Journal of Medicine, 2010. 362(17): p. 1619-1626.
14. Alessi, S., M. Grignani, and L. Carone, Ganglioneuroblastoma: case report and review of the literature. Journal of ultrasound, 2011. 14(2): p. 84-88.
15. Okamatsu, C., et al., Clinicopathological characteristics of ganglioneuroma and ganglioneuroblastoma: a report from the CCG and COG. Pediatric blood & cancer, 2009. 53(4): p. 563-569.